Kuća Cvetića iz 1908.godine-oduševljava strane turiste, a Kraljevčanima nepoznanica

• 

I dok inostrani turisti ostaju oduševljeni nakon što posete našu današnju destinaciju, mnogi Kraljevčani ne znaju da se u samom srcu grada, u ulici Kneza Lazara br. 2, u jednoj, na prvi pogled običnoj kući, nalazi jedinstveni objekat u svetu – Muzej slatka-Kuća Cvetića.

• 

Ova nesvakidašnja kuća u kojoj su uslovi gotovo isti kao 1908. godine, dom je tročlane kraljevačke porodice Cvetić, ali i pravi interaktivni muzej, budući da u potpunosti prikazuje svakodnevni život srpske građanske porodice sa početka 20. veka. Posetioci, zajedno sa domaćinima, koji su ujedno osnivači i kustosi muzeja, učestvuju u stvaranju i reinterpretaciji svakodnevnog života u Kraljevu pre 100 godina.

• 

Muzej slatka- Kuća Cvetića, posvećen je nematerijalnom nasleđu, a čini je kolekcija svih onih ,,nepotrebnih” predmeta sa tavana ili podruma, koje građani nehotice bacaju, a predstavljaju pečat, ali i ,,dušu”, jednog vremena. Možda je baš to razlog što mnogi, već na kapiji ovog domaćinstva, koje se nalazi na samo nekoliko stotina metara od gradskog šetališta, osete prizvuk davnih vremena, ali i određenu dozu jeze zbog vremeplova, koji su u trenutku doživeli.

Kuća Cvetića osnovana je davne 1908. godine, a podigao je Filip Cvetić, predratni lokalni trgovac vinom i rakijom, kalfa u kući Dimitrijevića, koji se zaljubio u svoju gazdaricu, lepu Darinku. Nakon što je umro njen suprug, oženio je Darinku i zajedno su odgajili 13 dece.

Porodica 1920. godine, otvara prvu ekskluzivnu prodavnicu mešovite robe, a za glavni delikates važilo je upravo domaće slatko Cvetića.

• 

U tom periodu, u Kraljevo dolaze francuski avijatičari i osniva se čuvena Fabrika aviona ,,Luis Bregeuet”, od čijih ogranaka, mnogo godina kasnije, nastaje ,,Air France”.

Inače, čuveni francuski konstruktor aviona, poznat po konstruisanju prvog potpuno metalnog aviona, Luj Brege, bio je prvi komšija porodice Cvetić, redovni kupac njihovih proizvoda, ali i strastveni ljubitelj sveže kašičice slatkog i domaće rakije.

• 

Nakon Drugog svetskog rata, kuća je nacionalizovana i poput mnogih Kraljevčana, Cvetići ostaju bez doma. Restitucijom, 1989. godine, porodična kuća u ulici Cara Lazara, dodeljena je potomcima Cvetića, Filipovom praunuku, Dragomiru, koji se ubrzo sa porodicom seli u kuću svojih dedova.

• 

U jesen 2016. godine, Dragomir, po zanimanju mašinski inženjer, zajedno sa suprugom Marinom, istoričarem umetnosti i kćerkom Lidijom, doktorom teorije umetnosti, prilikom jednog neobaveznog jutarnjeg razgovora, uz domaće slatko, dolazi na ideju da vlastiti dom, pretvore u ,,muzej malih predmeta, a velikih uspomena”.

• 

Uz pomoć ,,preživelih” predmeta pokojnih predaka, (ali i mnogih ,,zaboravljenih” eksponata do kojih Cvetići i danas dolaze), kuća ove kraljevačke porodice postala je mesto, u kojoj je vreme, doslovce ,,zarobljeno”, a svaki predmet sa sobom donosi neku zanimljivu priču.

Prema rečima Lidije Cvetić, devojke koja je veliki deo sebe uložila u zaštitu i promociju kulturnog nasleđa, upravo ovakvi, ,,obični” predmeti čine ,,dušu” jednog vremena, a ne vredni eksponati, koji su skloni da se čuvaju, poput zlata, nakita ili odlikovanja.

• 

–Mnogi predmeti iz naše kolekcije pronađeni su pored kontejnera ili kupljeni na buvljaku. Imamo i puno donatora, ljudi nam donose predmete iz svojih kuća, koje bi nakon njihove smrti verovatno završili na nekom smetlištu, a simbolišu kulturu građanske Srbije, koja se u to vreme ni po čemu nije razlikovala od kulture življenja u Zapadnoj Evropi – naglašava Lidija.

• 

Dvorište ove kuće, takođe, odiše periodom pre digitalne ere i ubrzanog tempa života. Simbol kuće je vinova loza ,,Hamburg” iz 1908. godine, pored koje se porodica genracijski fotografisala.

• 

Duž celog dvorišta, pažljivo su zasađene arhaične vrste voćki iz vremena naših baka i deka: smokva, jorgovani, bagrem, ruže, od kojih dame iz ove kuće, i danas, prave slatko po recepturi nijihovih baka. Ispred kuće, starinski drveni sto sa mušemom, biranim escajgom od franuskog srebra, miljei i šustikle sa vezom, na slikovit način svedoče koliko o istoriji porodice Cvetić, toliko i o istoriji grada na Ibru.

• 

I dok većina Kraljevčana gotovo da i nije upoznata sa konceptom samog muzeja, Španci, Italijani, Francuzi redovni su gosti, a posebno su znatiželjni Japanci i Kinezi.

• 

-Španci, recimo, vole da kuvaju slatko sa nama, pripremaju tradicionalne srpske kolače, a puno toga smo od njih saznali, ali i pronašli dosta podudarnosti između kulture građanske Srbije i kulture Zapadne Evrope – za portal Zebra, otkriva Lidija.

• 

Kuća uspeva da opstane i prkosi vremenu, zahvaljujući dobrovoljnom prilogu koji ostavljaju posetioci. Na taj način, Cvetići održavaju fresko slikarstvo, baštu, restauriraju predmete i nastavljaju da žive u kući, u kojoj su uslovi gotovo identični kao 1908. godine. Takođe, slatko porodice Cvetić, prodaje se kao suvenir posetiocima Narodnog muzeja u Kraljevu.

• 

Dok se muški deo porodice bavio proizvodnom i prodajom vina, žene su oduvek bile zadužene za proizvodnju slatkog. Porodica Cvetić proizvodi čak 24 najfinija slatka od posebnih, starih sorti voća i saminiklog cveća iz dvorišta, punih 112 godina. Kolekcije slatka ove porodice našle su se na policama Engleske, Japana, Francuske, Švedske, pa čak i Indije.

• 

Na starom, ali dobro očuvanom ormanu, čuvaju se i smenjuju: marele, kajsije, smokve sa lavandom, divlje maline, dunje sa orasima… ali i najstariji recept- slatko od pomorandže, delikates kojim su se služili Tesla i Pupin.

Ipak, verovatno, nazanimljivija slatka su one koje se proizvode od samoniklog cveća iz dvorišta, kao što je slatko od ljubičice, jorgovana, ruže, bagrema i milovanki.

• 

-Slatko od ljubičica je, recimo, naša kreacija, a za jednu teglu ovog delikatesa potrebno je čak 2.000 ručno ubranih ljubičica. Ljudi nas često zovu u decembru i traže upravo ovo slatko, ali nažalost, s obzirom da slatko pravimo isključivo od biljaka iz našeg dvorišta, pojedine vrste nemamo uvek, već samo onih godina kada dvorište dovoljno procveta– pojašnjava ljupka Lidija.

• 

Prema njenim rečima, pogrešno je verovanje da slatko dolazi sa sela i da je etno proizvod, kao i povezivanje ovog delikatesa sa turskom kulturom.

–Naprotiv, slatko dolazi iz Vizantije, a u našu kulturu dolazi pre oko 200 godina, preko Grka i Cincara. Na taj način smo se odvojili od osmaniske kulture, jer uz kafu služimo slatko, umesto ratluka. Slatko se niti pravi niti konzumira u velikim količinama, tačno se zna koje se slatko za koju priliku služi. Ne jede se velikom ili drvenom kašikom. Tradicija nalaže da se služi kašičacama od francuskog srebra. Slatko se čuva u posebnoj šerpi. Nije svaka šerpa dobra za kuvanje ovog delikatesa. Tradicionalni začini su rozetl, limun i štap vanile- otkriva naša sagovornica.

• 

Muzej slatka – Kuća Cvetića rezultat je porodične inicijative. Njegovo osnivanje podržao je Narodni muzej Kraljevo povodom Dana evropske kulturne baštine, 2016. godine, pod sloganom “Živeti sa nasleđem”. Član je Istorijske kuće Evrope, Udruženja stare kuće Srbije i IKOM-a.

Nadam se da sam uspela da Vam približim ponudu ovog nesvakidašnjeg ,,živog” muzeja i predivna slatka porodice Cvetić, koja prkosi vremenu i uspeva da sačuva svoju kulturnu baštinu. U vreme pandemije koronavirusa, kada su nam mnoga letovilišta nedostižna, izlet do Kraljeva i obilazak Muzeja slatka- Kuće Cvetića, može da bude pravo, neočekivano osveženje.

Jovana Ristić

Sva prava zadržava portal Zebra.